რუბრიკის ”თვიდან თვემდე” ოქტომბრის ანალიტიკურ მიმოხილვაში, აფხაზეთის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარემ ელგუჯა (გია) გვაზავამ გაზეთ ”ახალ თაობას” ინტერვიუ მისცა, რომელშიც სახალხო დიპლომატიაზე გაამახვილა ყურადღება.

ბატონო გია, საპარლამენტო არჩევნებიდან ერთი თვის თავზე როგორია თქვენი კომენტარი, რა პროცესებს უნდა ველოდოთ, მათ შორის ოკუპირებულ ტერიტორიებთან მიმართებაში.

- პირველ რიგში, კიდევ ერთხელ მინდა მივულოცო საქართველოს დემოკრატიულ არჩევნებში გამარჯვება, რაც საკმაოდ კონკურენტულ გარემოში მიმდინარეობდა. მთვარია, რომ გაიმარჯვა ხალხის არჩევანმა. ჩვენ მსოფლიოს დავანახეთ, რომ საქართველოში ძალაუფლების გადაცემა მოხდა დემოკრატიული და მშვიდობიანი გზით და ეს არის თავისუფლებისმოყვარე ქართველების დემოკრატიული მონაპოვარი. რაც შეეხება ახალი ხელისუფლების პოზიციას ოკუპირებულ ტერიტორიებთან მიმართებაში, ჯერ ნაადრევია ანალიზის გაკეთება. გარემოება მოითხოვს ამ პროცესის უფრო ღრმად და სრულად შესწავლას ახალი ხელისუფლების მხრიდან. ცხადია, მიღწეული რეფორმები არ უნდა ჩავარდეს, პირიქით, ზედნაშენი უნდა აშენდეს უფრო გამართული და ძლიერი. ადრე შემუშავებული სტრატეგიის იდეა – ჩართულობა აღიარების გარეშე, ალბათ, უცვლელი დარჩება და დაემატება ის პროგრამები, რაც ”ქართულმა ოცნებამ” წარმოადგინა წინასაარჩევნო კომპანიის დროს. ყოველივე ამის განხორციელებას გარკვეული პროცედურები სჭირდება. აქვე უნდა აღვნიშნო ისიც, რომ მსოფლიოში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესები პირდაპირ კავშირშია აფხაზეთის პრობლემასთან.

ბატონო გია, არის ასეთი მოსაზრებაც, რომ აფხაზეთის კონფლიქტის გასაღები ისევ მოსკოვშია. დასავლური სამყაროდანაც ხშირად მოდიოდა მესიჯები, რომ აუცილებელია ჩრდილოელ მეზობელთან - იმავე დასავლეთის მიერ ოკუპანტად აღიარებულ რუსეთთან საერთო ენის გამონახვა. როგორ წარმოგიდგენიათ ოკუპანტ მეზობელთან ურთიერთობის აღდგენა?

- საერთოდ, კონფლიქტის მოგვარება ხდება ორი გზით: ძალისმიერი ან მოლაპარაკებითი. ცხადია, ძალისმიერს გამოვრიცხავთ, ე.ი. რჩება დილოგის გზა. მშვენივრად მესმის ოკუპანტთან და მოძალადესთან ძნელია საუბარი, მაგრამ ჩვენ მაინც მოგვიწევს რუსეთთან ურთიერთობის იმ ფორმის მოძებნა, რომელიც ჩვენ ღირსებას არ შელახავს, თუმცა ეს სათქმელად ადვილია და განსახორციელებლად ძნელი, თანაც ჩვენს სიმართლეს არ დაკარგავს და რეალურ, დადებით შედეგს გამოიღებს. შევძლებთ თუ არა ამას, ეს უკვე დამოკიდებულია ჩვენს დიპლომატიურ ნაბიჯებზე და რა თქმა უნდა, საერთაშორისო თანამეგობრობის მხარდაჭერასა და თვით რუსეთზე. უხეშად რომ ვთქვათ, პოლიტიკური ვაჭრობა უნდა იყოს ძალიან პრაგმატული. სადაც საჭიროა და სადაც გადის წითელი ხაზი, უნდა ვთქვათ – არა; ხოლო იქ, სადაც შესაძლებელი იქნება, მოვნახოთ საერთო ენა რუსეთთან. გეთანხმებით, რომ ეს რთულია, ამიტომაც განაცხადა ”ქართული ოცნების” ლიდერმაც, რომ აფხაზეთის პრობლემა ერთ და ორ წელში ვერ გადაწყდება.

ამას წინათ ქვეყნის პრემიერ-მინისტრმა ბიძინა ივანიშვილმა აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკისა და საერთოდ რეგიონების უფლებამოსილების გაფართოებაზე ისაუბრა. როგორი სახით შეიძლება შეეხოს ეს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის სტრუქტურებს?

- თქვენ, ალბათ, დეცენტრალიზაციას გულისხმობთ? წლების მანძილზე ცენტრსა და რეგიონებს შორის არსებული ურთიერთობა არ მიმაჩნდა სწორად. იგივე აღიზიანებდათ თავის დროზე აფხაზებსაც. რეგიონებს სჭირდება მეტი მმართველობითი და ეკონომიკური თავისუფლება. რაც შეეხება აფხაზეთის სტრუქტურებს, მჯერა, რომ აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უფლებამოსილების გაზრდა აირეკლება ჩვენზეც. თუმცა საერთოდ აფხაზეთის მიმართ შეიძლებოდა უფრო მეტი ყოფილიყო. აფხაზეთის საკითხი უფრო პრობლემურია და, ვფიქრობ, ამ პრობლემაზე მუშაობის პროცესში ბევრი რამ დაიხვეწება. ჩვენ, ალბათ, შევთავაზებთ აფხაზებს იმაზე მეტ უფლებებს, რაც აჭარის ავტონომიას ექნება. აუცილებლად წამოიჭრება სამხედრო სამსახურის მოხდის საკითხი; რუსული ენის, როგორც ურთიერთობის საკითხი; პასპორტის, პოლიციის საკითხები. ეს არ არის მარტივი, მაგრამ ვფიქრობ, მაინც მოგვარებადია. მაღალი პოლტიკური თავისუფლება სულაც არ არის საშიში, იმ შემთხვევაში, თუკი შენარჩუნებული იქნება მთავარი პრინციპი: უპირველეს ყოვლისა, აფხაზეთი არის და იქნება საქართველოს შემადგენელი და განუყოფელი ნაწილი და მას რეფერენდუმით გამოყოფის უფლება არ ექნება. რეფერენდუმი ჩატარდება საქართველოს მთელს ტერიტორიაზე, თუკი რომელიმე რეგიონს გაუჩნდება ამის სურვილი.

ეს დაახლოებით კონფედერაციულ მოდელს წააგავს?

- არა, ეს მხოლოდ ელემენტია კონფედერაციული, მაგრამ სწორედ ეს რეფერენდუმი აგვარებს  გამოყოფასთან დაკავშირებულ იმ არასასიამოვნო მომენტს, რასაც ითვალისწინებს კონფედერაცია.

რეინტეგრაციის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრი ბ-ნი პაატა ზაქარეიშვილი აფხაზებთან გაწყვეტილი ურთიერთობების აღდგენაზე დამაჯერებლად საუბრობს. არის თუ არა ამის რეალური რესურსები და როგორ წარმოგიდგენიათ ეს პროცესი?

- ყველაზე იდეალური გზაა სახალხო დიპლომატიის აყვანა პოლიტიკურ დონეზე. მაგრამ რამდენად თავისუფალია დღეს აფხაზი თავის არჩევანში? მართალია, მის თავისუფლებას კრემლი წყვეტს, მაგრამ თუკი იქნება მათი შინაგანი ნება, თუნდაც ჯერ არგამჟღავნებული, ეს ჩვენ გაგვიადვილებს საერთო ჯამში საუბარსაც და შემდგომში ურთიერთობასაც. თუკი აფხაზებსა და კრემლს შორის აღმოცენდება უკმაყოფილების მარცვალი, ეს უნდა იქნას გამოყენებული, რა თქმა უნდა, ამას ვამბობ კარგი გაგებით. რაც შეეხება რესურსებს, ეს ის თაობაა, რომელიც ჩვენთან ერთად იზრდებოდა, ცხოვრობდა და საქმიანობდა. ჩვენ კარგად ვიცნობთ მათ, ჭირშიც და ლხინშიც ერმანეთს გვერდით ვედექით, მოყვრობა გვქონდა ერთმანეთში. უფროსი თაობა ხვდება რა გასაჭირშიც არის დღეს აფხაზი მოსახლეობა. ახალ თაობას კი რუსული პროპაგანდის წყალობით მტრად წარმოუდგენია ქართველი ერი, ამიტომაცაა საჭირო სახალხო დიპლომატია, რომ ჩვენთან დაახლოების შედეგად მათ თვალი აეხილოთ. საჭიროა ის სამკურნალო დაწესებულებაც, რომლის აშენებაც იგეგმება ენგურთან. ცხადია, ამით ისარგებლებენ  ენგურსგაღმა მაცხოვრებლებიც, რაც თავის მხრივ ქართველთა და აფხაზთა დაახლოებას შეუწყობს ხელს. სახალხო დიპლომატიის ამოქმედების შემდეგ  შეიძლება ფართო ავტონომიაზე შეთანხმება. რუსული გავლენა იმდენად ძლიერია, რომ ჯერჯერობით მხოლოდ ჩაკეტილი წრე გვაქვს... თუ აფხაზები შესძლებენ ხმის მიწვდენას მსოფლიოს ყურამდე, რომ რუსულმა ჩექმამ ისინი მძიმე წნეხის ქვეშ მოიყოლა, ჩვენ საერთაშორისო თანამეგობრობასთან ერთად უნდა დავეხმაროთ ამ ჩექმის მოშორებაში. ამიტომაც, კიდევ ერთხელ მივესალმები აფხაზებსა და ქართველებს შორის უშუალო კონტაქტებისა და დიალოგის ინიციატივას, რომლისთვისაც მობილიზებული იქნება ყველა არსებული ბერკეტი, მათ შორის ლეგიტიმური სტრუქტურების პოტენციალიც, დევნილი საზოგადოების გამოცდილება.

ბოლო დროს გახშირდა დევნილთა და სოციალურად დაუცველთა სხვადასხვა ობიექტებში შეჭრის ფაქტები. თქვენი აზრით, ერთი  თვის წინ კანონმორჩილი ხალხი რამ აქცია დღეს მოძალადეებად?

- ჩემთვის გასაგებია დევნილების უმძიმესი მდგომარეობა, რომლებმაც ომის შედეგად დაკარგეს სახლ-კარი. სახელმწიფოს მათთვის არც დროებითი ბინა და არც საკომპენსაციო თანხა არ მიუცია. დღემდე ცხოვრობენ ნეთესავებთან ან ქირით. ორი ათეული წლის მანძილზე ასე ყოფნა მართლაც წარმოუდგენელია. მით უმეტეს, რომ ამ ხნის მანძილზე ოჯახები გაფართოვდნენ, შვილები წამოიზარდნენ, დაქორწინდნენ.

მაგრამ საქმე ის გახლავთ, რომ შეჭრილთა უმეტესი ნაწილი სულ სხვა კატეგორიაა. ესენია როგორც არადევნილები, სოციალურად დაუცველები, რეგიონებიდან ჩამოსულები, სხვადასხვა მიზეზებით ბინადაკარგულები, ისე დევნილები, რომლებსაც რამდენიმე წლის წინ უკვე მისცეს საკომპენსაციო თანხა ან გამოუყვეს რეგიონში საცხოვრებელი ფართი. ასეთ შემთხვევაში, რამდენად არის სახელმწიფო უფლებამოსილი დააკმაყოფილოს ეს კატეგორია, გამოუყოს საცხოვრებელი ფართი, ან გადაუხადოს ქირა.

მე ეჭვი მებადება, რომ ეს მოვლენები სტიქიურად ხდება. საიდან უნდა სცოდნოდა 1600 ადამიანს იმ შენობების ადგილმდებარეობა, რომელიც სახელმწიფო ბალანსზე იმყოფება? მგონი საქმე გვაქვს რაღაც ორგანიზებულ ძალასთან. იმედია, სათანადო უწყებები ძირფესვიანად შეისწავლიან ამ ფაქტებს, დაიწყება გამოძიება და  კანონის გათვალისწინებით გადაწყდება ყველაფერი. ძნელია არ დაეთანხმო დევნილთა და განსახლების მინისტრის განცხადებას, რომელმაც ასეთი ფაქტები სისხლის სამართლის დანაშაულად შეაფასა.

აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესმა საბჭომ მედიის საშუალებით რამდენიმე დღის წინაც  მიმართა აფხაზეთიდან დევნილებს, თავი შეიკავონ მსგავსი ნაბიჯებისაგან, არ აყვნენ ცალკეულ პირთა პროვოკაციულ მოწოდებებს და პირველ რიგში იხელმძღვანელონ იმით, რომ ქვეყნის ხელისუფლებაში დემოკრატიული არჩევნებით მოსული ახალი პოლიტიკური ძალა საქართველოს მთავრობის საქმიანობის ერთ-ერთ უმთავრეს პრიორიტეტად აფხაზეთის პრობლემას, დევნილების სოციალური ყოფის, მათ შორის საბინაო საკითხების მოგვარებაზე ზრუნვას მიიჩნევს.